Ca trù và nguy cơ bị rút danh hiệu di sản thế giới
Tiên đoán đầy hân hoan “Ca trù sẽ sớm được rút khỏi danh sách di sản cần bảo vệ khẩn cấp để trở thành di sản đại diện của nhân loại” xem ra vẫn chỉ là một “bi kịch lạc quan”, khi 3 năm sau ngày được UNESCO tôn vinh, ca trù đang đứng trước nguy cơ mai một thêm nữa vì thiếu vắng cả người trình diễn lẫn người thưởng thức.
Kể từ thời điểm GS Trần Văn Khê nhẫn nại tìm gặp nghệ nhân Quách Thị Hồ ghi âm tiếng hát liêu trai của bà gửi tới UNESCO, giới thiệu loại hình âm nhạc dân tộc bác học của Việt Nam tới nay, một quãng thời gian dằng dặc dài đã qua, nhưng ca trù chưa vượt thoát khỏi cơn lận đận như mong muốn của bao người.
Ngày 1/10/2009, những người nặng lòng với văn hóa truyền thống phấn khích vì ca trù chính thức được UNESCO tôn vinh là “di sản thế giới cần được bảo tồn khẩn cấp”. Thời điểm ấy, cả nước có 21 nghệ nhân ca trù, hầu hết ở độ tuổi ngoài 80 và chừng 22 câu lạc bộ (CLB) ca trù, hoạt động chủ yếu ở Hà Nội, Hải Dương, Hà Tĩnh, Thanh Hóa…
Sau khi được chứng thực bằng danh hiệu cao quý, hiệu ứng ca trù lan tỏa rộng hơn. Đã có khoảng 60 CLB ca trù ghi tên hoạt động với chừng 500 thành viên, một phần đang sung sức trong độ tuổi còn rất trẻ. Nhưng rồi “hiệu ứng di sản” thuần túy không nuôi nổi ca trù, sự tồn tại của các CLB mỗi lúc càng trở nên lỏng lẻo vì vắng khán giả, thiếu nguồn lực căn cơ để tự nuôi mình.
Một buổi biểu diễn ca trù truyền thống
CLB ca trù Hà Nội của ca nương đầy tâm huyết Bạch Vân hoặc Trung tâm văn hóa ca trù Thăng Long vốn được đầu tư rất mạnh, sau thời gian ngắn có lịch diễn định kỳ đều đặn, giờ đã phải cầm chừng nếu không muốn lâm cảnh ca nương, kép đàn tự hát cho nhau nghe. Một phần trong số 21 nghệ nhân lão làng, nắm vững nghiêm luật khúc thức của ca trù, có tên lưu tại hồ sơ trình UNESCO đã khuất bóng vì tuổi cao, sức yếu, những người trẻ, non kinh nghiệm đa phần chỉ thuần thục ba bài hát phổ biến: hát ru, xẩm huê tình và hát nói…
Ngoài nguyên do thiếu kinh phí, thiếu sự quan tâm bài bản của nhà nước, chính sự dễ dãi của những người học ca trù, theo đuổi ca trù và coi ca trù là phương tiện thời thượng để mưu sinh đã đẩy thêm ca trù vào thế khó.
Nhiều tiếng nói tâm huyết ở Viện Âm nhạc từng cảnh báo hiện tượng người người đua nhau theo học sau khi ca trù thành di sản, và ngay cả hát ca trù lẫn lộn với giọng chầu văn, quan họ nhưng vẫn hồn nhiên biểu diễn phục vụ khán giả. Tuy nhiên chính Viện Âm nhạc lại khó tìm đơn vị tham gia nên khi đăng cai tổ chức Liên hoan ca trù lần thứ 2 năm 2011, cũng thông thoáng cho phép cả các CLB vừa thành lập, các ca nương vừa học hát ghi tên đua tài để thúc đẩy phong trào và lập tức tạo nên phản ứng ngược, khiến ca trù càng thật giả khó lường…
Theo quy định của UNESCO, 5 năm sau ngày được ghi danh, nếu các quốc gia không có giải pháp hữu hiệu bảo tồn, giữ gìn thì di sản sẽ bị rút khỏi danh sách. Những nghệ nhân lão làng, những “báu vật sống” đã quá lớn tuổi, hoặc qua đời, người trẻ nhiệt huyết chưa chạm được đến hồn cốt của ca trù và chỉ coi ca trù đơn thuần như một… cần câu cơm, nguy cơ ca trù bị xóa tên di sản là điều đang cận kề.
N.H.S – Ngày 2 tháng 10 năm 2012 (Theo: Công an Nhân dân)
About Unknown
0 nhận xét:
Đăng nhận xét